We weten nog even niet wat een horloge is, maar we zien iets bewegen. We nemen het mee naar huis en proberen te achterhalen wat we gevonden hebben door het van alle kanten te bekijken. Zonder resultaat.
Maar op een morgen pakken we het weer op, en wat blijkt: er is geen beweging meer. We proberen van alles: leggen het op de hei, geven het water, doen het om de pols ... er gebeurt niets.
Dan draaien we aan een knopje, dat er iets uitsteekt, en jawel: het beweegt weer.
We komen tot de conclusie dat we een black box in onze handen hebben, met duidelijk afgebakende grenzen die één, en niet meer dan één externe invloed behoeft om te doen wat het deed sinds we het gevonden hebben.
Die externe invloed kunnen we begrijpen, want we hebben weet van de onmogelijkheid van een perpetuum mobile.
We noemen zoiets, wat in een black box past, ook wel systeem. Het begrip “systeem” is een beetje gemankeerd begrip. Een systeem veronderstelt een systematiek, systematisch handelen. Als wij, de mens, iets systeem noemen, zou dat moeten betekenen dat wij de systematiek doorgronden.
Dat is lang niet altijd zo. Als we iets zien, dat afgerond lijkt en waarbinnen zich dynamiek manifesteert, dan spreken we van systeem, soms deelsysteem.
En dat kan behoorlijk abstract worden.
Er is een paper, waaraan Chomsky in zijn hoedanigheid van linguïst meegewerkt heeft, en dat gaat over systemen die zich in onze hersenmassa bevinden - die de schrijvers van het paper zich in onze kop voorstellen. Communicatiesystemen:
- er is FLB, faculty of language in the broad sense, en dat bevat een sensory motor system en een conceptual intentional system
- er is FLN, faculty of language in the narrow sense, en dat bevat - uitsluitend! - een recursery system
Ik denk dat de black box hier niet aan te wijzen is - het kan de hersenpan niet zijn want die bevat al die systemen - en ik denk dat ook de grenzen niet af te bakenen zijn.
Mijn onderwerp is het klimaatsysteem. Dat wordt ook systeem genoemd. Direct wordt door allen die er over mee mogen praten vastgesteld dat het hier om een zeer complex en chaotisch systeem gaat.
Kan dat: een chaotisch systeem? Systeem veronderstelt systematisch handelen, dus er kan geen chaos ontstaan. Wel, we hebben afgesproken dat dat kan: de notie chaos zegt dan dat a system can be chaotic when the set of possible outcomes can be confined within a limited space. Beter gezegd iets dat oogt als een black box maar waarvan we de werking niet doorgronden, mogen we systeem noemen als de set van mogelijke uitkomsten afgebakend kan worden.
Ik denk dat we coulant zijn als we die systemen in onze hersenpan, zoals door Chomsky et al. beschreven, als zodanig accepteren - er is geen black box, en ik denk niet dat de set van mogelijke uitkomsten afgebakend kan worden.
Bij het klimaat kunnen we wel van redelijk af te bakenen uitkomsten spreken. Hoe verwoestend een orkaan ook, hoe hevig een stortbui - de Italianen spreken dan van bomba d’acqua - het is allemaal te overzien.
Maar, er spelen bij het klimaat wel andere problemen.
Allereerst is klimaat een zeer arbitrair begrip - vooral omdat we klimaten onderscheiden naar soort. Dat is logisch, want als klimaat het weer van een langere periode binnen een typische locatie aanduidt, kun je verschillende klimaten waarnemen. Daarnaast is er een groot probleem met de afbakening van de grenzen. De zon, en de stand van de aarde t.o.v. de zon speelt een rol. Geologische processen - aardsystemen genoemd - spelen een rol. De stand van de overige planeten t.o.v. de aarde, maar ook t.o.v. elkaar speelt een rol.
Bovendien geldt dat klimaat nogal wat kenmerken heeft, temperatuur, luchtdruk, neerslag, wind etc. maar het probleem van de verandering wordt opgehangen aan temperatuur.
Persoonlijk denk ik dat het geen box is die daar black ligt te wezen, meer een amorfe massa. Er zijn positive forcings en negative forcings, je hebt El Nino en La Nina, je hebt tektonische verschuivingen - kortom: voor zover het als systeem aangeduid mag worden moet het als zeer chaotisch beschouwd worden.
Een kenmerk van een systeem is, dat het cybernetisch kan zijn: dan zit er een mechanisme in het systeem, dat de set van mogelijke uitkomsten beperkt tot gewenste uitkomsten - gewenst door de ontwerper van het systeem.
Maar het klimaatsysteem kent geen ontwerper.
Toch zijn er optimistische geesten, die, in het kader van climate change, corrigerende bewegingen menen te zien die het “binnen de perken” houden. James Lovelock met name. Het is waar, sinds er leven is op aarde zijn de klimatologische omstandigheden nooit zodanig geweest dat alle leven uitgeroeid werd. Maar de vraag is of zo’n omstandigheid tot de set van mogelijke uitkomsten hoort.
Systemen kun je voorstelbaar maken middels een model. Een strak recht-toe-recht-aan schema met lijntjes en blokjes bijv. De blokken geven dan functies weer, de lijnen laten de beïnvloeding zien.
Maar er is ook een prachtig CO2-schema, waarbij IPCC-documenten de boekhouding van CO2 - dat als schuldige van de gedachte klimaatwijziging wordt beschouwd - laten zien. Het wordt boekhouding genoemd, maar de cijfers die bij de pijlen staan zijn schattingen.
Het woord climate change is een paar keer gevallen. Er zou sprake zijn van climate change als de set van dagelijkse uitkomsten er anders uit gaat zien dan bekend is vanuit de recente geschiedenis. Ook wel af te meten aan begeleidende factoren: de langdurige afwezigheid van een Elfstedentocht.
Het begrip klimaat beslaat een periode van minstens dertig jaar. Persoonlijk denk ik dat een mens klimaatwijziging niet merkbaar aan de lijve kan ondervinden. Dat zou ongeveer hetzelfde zijn als een eendagsvlieg die de overgang van seizoenen wil beschrijven.
Ik durf te stellen: Niemand heeft ooit klimaatverandering gezien. Niemand weet met welke verschijnselen klimaatverandering gepaard gaat.
Toch zijn er mensen die climate change menen waar te nemen: de climatologist community. Ook wel: de alarmisten. Sinds kort daarbij gekomen: Extinction Rebellion.
Eén groep meent daar technisch toe in staat te zijn, en daarvoor ook de middelen te hebben: de klimatologen - die hebben wetenschap in hun gereedschapskist.
De overigen, de alarmisten die om de klimatologen heen hangen kijken naar de fenomenen. Extinction Rebellion zijn doempredikers.
Die klimatologen zijn dus wetenschappelijk in de weer. Daar komt opnieuw het model om de hoek kijken, maar nu een ander model. Geen model om het systeem visueel voor te stellen, de werking er van begrijpelijk te maken.
Nee, dit zijn modellen waarmee gerekend wordt. Modellen waarin historische reeksen zijn vastgelegd, van waaruit trends zichtbaar worden gemaakt. Die historische reeksen vormen wel een probleem, want er worden nog niet zo verschrikkelijk lang objectieve metingen gedaan.
Het belangrijkste ijkpunt voor de klimatologen: de temperatuur.
Kun je met een rekenmodel de werkelijkheid van het klimaat - nogmaals: een arbitrair begrip - zodanig nabootsen dat je als eendagsvlieg een seizoensovergang kunt beschrijven?
Er is een pendant: de economische modellen. De economie is, evenals het klimaat, moeilijk grijpbaar, en bijna niet te vangen in een precies model. De economen doen het wel. We kennen de resultaten, zelden wordt er achteraf gezegd: dat hadden we precies zo voorspeld.
In dat verband is het leuk om op te merken hoe klimatologen naar economische modellen kijken. Dat gaat zo: climate modellers, all using the same agreed equations from physics, are reluctant to consider economic models as models at all; economists, it seems, can just decide to use whatever equations they prefer.
Dus, nogmaals, kun je in een rekenmodel de werkelijkheid van dat zeer complexe, en zeer chaotische systeem dat klimaat heet - terwijl er niet één klimaat is ... kun je dat systeem in een rekenmodel vangen?
Bijna alle klimatologen zeggen volmondig ja. Maar niet alle klimatologen.
Modeldeskundigen zijn daar voorzichtiger in. Eén specialist zegt er dit van: The most common definition of climate as averaged weather, is more cliché than definition. Average over what? Average in what way? Is there a function relating resulting averages to each other, or do the averages satisfy differential equations? There is not one but many divergent approaches to defining climate in terms of averages, which seem to coexist without mutual competition. The three primary approaches employ time averages, field averages, and model solution ensemble averages, respectively. Each is problematic in its own way.
De klimatologen worden steeds enthousiaster, want, zeggen ze: de modellen komen steeds meer in de buurt van de werkelijke weersontwikkeling. Dat wekt om een paar redenen bevreemding.
Iedereen is het er over eens dat een weermodel iets heel anders is dan een klimaatmodel. Vergeleken met daadwerkelijke metingen betekent: geen klimaatontwikkeling, maar het weer van de laatste 150 jaar. Daarvan hebben we reële metingen; en dan gaat het niet om een dicht netwerk (grids).
Een tweede reden is dat er een behoorlijk aantal parameters in zitten, waaronder die welke positve / negative forcings beschrijven. Hoe weet je dat de uitkomst gestuurd wordt door de juiste parameters? In andere woorden. De waarde van die parameters bepaalt de uitkomst. Hoe kom je zeker te weten dat verschillende sets aan waardes niet dezelfde uitkomst leveren.
NB
Dit is de laatste impressie over de climate wars.
Er zijn ook speldeprikje, uitgedeeld tijdens het "bestuderen" van het wel en wee van de climate wars.
Voor de eerste impressie van die climate wars zie: climate deniers
Voor het eerste speldeprikje zie: mankind stumbles from blunder to blunder
No comments:
Post a Comment